మన శరీరంలో అనేక వ్యవస్థలున్నారుు. ఇవన్నీ వాటి పనుల్ని అవి నిర్వహించుకుంటూ ఉన్నా, అన్నీ ఒకదాని మీద ఆధారపడి ఉన్నారుు. ఒక వ్యవస్థ పనిలో ఆటంకం ఏర్పడితే ఆ ప్రభావం మిగతా వ్యవస్థల మీద కూడా ఉంటుంది. మధుమేహంలో ఈ ప్రభావం మరింత ప్రస్ఫుటంగా ఉంటుంది. శరీరంలో జరిగే జీవచర్యలో భాగంగా తయారయ్యే రక్తంలో ప్రవేశించిన గ్లూకోజ్‌ను శరీరం సక్రమంగా ఉపయోగించుకోలేకపోవడం వలన కలిగే స్థితిని మధుమేహం అంటారు.
ప్రపంచ వ్యాప్తంగా మిలియన్ల మంది డయాబెటిస్‌తో బాధపడుతున్నారు. డయాబెటిస్‌ ఉన్న వాళ్ళల్లో 80 శాతం మంది అభివృద్ధి చెందిన దేశాల్లోని వాళ్లే! 35 మిలియన్లకి పైగా ఇప్పటికే మన దేశంలో మధుమేహం బారినపడ్డారు. ఈ సంఖ్య 2030 నాటికి 80 మిలియన్లకి పెరగవచ్చని ఒక అంచనా. 30 శాతం మంది ప్రి-డయాబెటిక్‌ స్టేజ్‌లో ఉన్నారు. హైదరాబాద్‌లో 40కి పైబడ్డ ప్రతీ ఇద్దరిలో ఒకరికి మధుమేహం పీడిస్తుండి. డయాబెటిస్‌ అనే వ్యాధి కాదు, కాని అనేక వ్యాధులకు మూలం. ఇలా విస్తృతంగా పెరిగిపోతున్న డయాబెటిస్‌ పట్ల ప్రజల్లో అవగాహన నెంచాలి. ఫెడరిక్‌ బ్యాంటింగ్‌, చార్లస్‌ వెస్ట్‌తో కలిసి 1922లో ఇన్సులిన్‌ని కనుక్కున్నారు. పాంక్రియాజ్‌ గ్రంథి లోపం వల్ల ఇన్సులిన్‌ హార్మోన్‌ లోపించడంతో ఈ డయాబెటిస్‌ వస్తుంది. రక్తంలో షుగర్‌ పెరిగిపోతుంది. డయాబెటిస్‌ని అదుపులో ఉంచుకోకపోతే ఎన్నో అనర్థాలు కలుగు తాయి. నరాలు దెబ్బతింటాయి. త్వరగా మరియు తీవ్రంగా వచ్చే కాంప్లికేషన్స్‌ హైపోగ్లైసీమియా, కీటో అసిడోసిస్‌ లేదా నాన్‌కీటోటిక్‌ హైపర్‌ ఆస్మొలార్‌ కోమా వ్యాధిని సరిగా నియంత్రించుకోకపోతే రావచ్చు . తీవ్రమైన దీర్ఘకాలిక కాంప్లికేషన్స్‌గా హృద్రోగాలు, మూత్రపిండాల బలహీనత, డయాబెటిక్‌ రెటి నోపతి, డయాబెటిక్‌ న్యూరోపతి, గాయాలు త్వరగా మానకపోవడం ముఖ్యమైనవి. అభివృద్ధి చెందిన దేశాల్లో యుక్త వయసులోనే అంధత్వానికి, మూత్రపిండాలు దెబ్బతిని డయాలిసిస్‌ అవసరమయ్యే డయాబెటిక్‌ నెఫ్రోపతికి ప్రధాన కారణం డయాబెటిక్‌.
రక్తనాళాలు దెబ్బతింటే వాస్కులోపతి. ముఖ్యంగా నరాల మీద ‘మైలీన్‌’ అనే సన్నని పొర ఉంటుంది. ఇది దెబ్బతింటే లోపల సంకేతాల్ని అందచేసే ‘యాక్సాన్‌’ దెబ్బతింటుంది. దాంతో మెదడు నుంచి శరీరభాగాల్లోకి, శరీరం నుంచి మెదడులోకి సంకేతాలు సరిగ్గా అందవు. ఈ సమస్య పాదాలు, అరిచేతుల్లో ప్రారంభమవుతుంటుంది. ఎందుకంటే పొడవాటి నరాలు శరీరం కోసల్లో ఉండే నరాలు ముందుగా దెబ్బతింటాయి. కాబట్టి దాంతో అరికాళ్ళు, అరిచేతులు తిమ్మిర్లు, మొద్దు బారటం లాంటివి జరుగుతాయి.
మెదడులోని కణాలు సక్రమంగా పనిచేయడానికి బ్లడ్‌ షుగర్‌ చాలా అవసరం. అందుచేత తక్కువ బ్లడ్‌ షుగర్‌ ‘మైకం, గందరగోళం, నీరసం, వణుకు’ మొదలైన సెంట్రల్‌ నెర్వస్‌ సిస్టమ్‌కి సంబంధించిన అనారోగ్య లక్షణాలను కలిగిస్తుంది. ఈ లక్షణాలు కలిగే బ్లడ్‌ షుగర్‌ ప్రమాణం డెసీలీటర్‌కి 65 మి.లీ.కు పడిపోతే కలుగుతాయి. బ్లడ్‌ షుగర్‌ ప్రమాణం మరీ పడిపోయి 40. మి.లీ. కిందికి చేరితే కోమాలోకి దారి తీస్తుంది.మధుమేహం ఒక వ్యాధి కాదు, జీర్ణక్రియ సరిగ్గా జరగకపోవడం వల్ల కలిగే శారీరక స్థితి.
దీనిని సకాలంలో గుర్తించడం చాలా అవసరం. లేకపోతే ఆరోగ్యం దెబ్బతినవచ్చు. కాబట్టి నెలకు ఒక్కసా రైనా పొద్దున్నే ఆహారం తినకముందు, ఆహారం తిన్న గంటన్నర తర్వాత రక్తపరీక్ష చేయించు కోవాలి. దాని ద్వారా రక్తంలోని షుగర్‌ శాతాన్ని తెలుసుకుంటూ ఉండాలి. అలాగే లిపిడ్‌ ప్రొఫైల్‌ అనే రక్త పరీక్ష చేయించుకోవడం కూడా అవసరం. సంవత్సరానికి ఒకసారి కళ్ళు, గుండె, మూత్రపిండాలు వంటి అవయవాల పనితీరు తెలిపే పరీక్షలు చేయించుకోవాలి.
మధుమేహ పరీక్షలు చేయించుకునే ముందు శరీరానికి అధిక శ్రమ కలిగించకూడదు. పరీక్షల కోసం ఎక్కువ దూరం నడవకుండా, పరీక్షా కేంద్రం ఇంటి పక్కనే ఉండేటట్లు చూసుకోవాలి. లేదా వెళ్ళ డానికి ఏదైనా వాహనాన్ని ఆశ్రయించాలి. రాత్రిపూట ఎక్కువసేపు మేల్కోని ఉన్నా, ప్రయాణం చేసి వచ్చినా, ఎక్కువ శ్రమ పడినా ఉదయాన్నే రక్తపరీక్షలు చేయించుకోకూడదు. చేయించుకుంటే రక్తంలో ఎక్కువ గ్లూకోజ్‌ కనబడుతుంది.
డయాబెటిస్‌పై సరైన నియంత్రణ, రక్తపోటును అదుపులో ఉంచుకోవడం, ఆరోగ్యకరమైన బరువును నిలుపుకోవడం, దీనిలో అతి ముఖ్యమైన అంశం ఆహార నియమం. రోగి గాని రోగి యొక్క కుటుంబంలోని వారుగాని అలవాటుగా తినే ఆహారాన్ని కొన్ని నియమాలతో తీసుకోవాలి. సమయం ప్రకారమే ఆహారాన్ని తీసుకోవాలి.
పప్పు దినుసుల నుండి లభించే ప్రొటీన్లు, మాంసాహారం నుండి లభించే ప్రొటీన్లు కంటే మేలైనవి. ధాన్యాలు, పప్పులు కలిపి తీసుకున్న ఆహారం ప్రొటీన్ల శాతాన్ని పెంచుతుంది. పుట్టగొడుగుల్లో ప్రొటీన్లు సమృద్ధిగా ఉంటాయి. అయినప్పటికీ కేలరీలు చాలా తక్కువగా ఉంటాయి. పీచు అధికంగా ఉండే ఆహార పదార్ధాలు మధుమేహాన్ని నివారించటం లోనూ, రక్తంలో కొవ్వు పదార్థాలను తగ్గించ డంలోనూ ఉపయోగపడతాయి. ఆకు కూరలు, కూర గాయల్లో పీచు అధికంగా ఉంటుంది.మెంతుల్లో పీచు పదార్థాం ఎక్కువగా ఉంటుంది. కాబట్టి వీటిని, చికిత్సను సహాయకారిగా తీసుకోవచ్చు. మీ పాదాలకి సౌకర్యంగా ఉండే అనువైన పాదరక్షలను వాడాలి. 
ధూమపానం అలవాటు పూర్తిగా మానేయాలి. ఎక్కువ కొలస్ట్రాల్‌ ఉండే నూనెలు గాని, మాంసా హారాలు గాని, నూనే అధికంగా ఉండే ఆహార పదార్థాలు తినడం పూర్తిగా తగ్గించాలి.రోజు తగినం తగా వ్యాయామం చేస్తూ ఉండాలి. తక్కువగా ఆహారం తీసుకుంటూ ఉండాలి. ఎక్కువగా నడుస్తూ ఉండాలి. మీ రక్తపోటు, శరీర బరువు, నడుము చుట్టుకోలత - ఎక్కువ కాకుండా చూసుకుంటూ ఉండాలి. అప్పుడే మనం మధుమేహాన్ని నియంత్రణలో ఉంచుకోగలం.
- డా అశోక్‌
కుమార్‌ డాష్‌
జనరల్‌ ఫిజీషియన్, డయాబెటిక్‌ స్పెషలిస్ట్‌,
గ్లోబల్‌ హాస్పిటల్, లక్డీకాపూల్‌, హైదరాబాద్
సెల్‌: 94403 37017
కుమార్‌ డాష్‌
జనరల్‌ ఫిజీషియన్, డయాబెటిక్‌ స్పెషలిస్ట్‌,
గ్లోబల్‌ హాస్పిటల్, లక్డీకాపూల్‌, హైదరాబాద్
సెల్‌: 94403 37017
పిల్లాడిని వీలైనంతవరకు చల్లటి వాతావరణాన్ని సోకనివ్వకండి . ఉన్ని దుస్తులు వేసి శరీరం రక్షించండి. పిల్లాడిని బాగా తేమ ఉన్నగదిలో కొద్దిసేపు వుంచితే చల్లని గాలికి దగ్గుద్వారా శ్వాసకోశంలో వున్న కఫం అంతా బయటకు వచ్చేస్తుంది. ఇంట్లోనే చేసుకోదగిన ఒక చిట్కా ఇది. గదిని కొద్దిగా వేడెక్కించేందుకుగాను రూమ్‌ హీటర్‌ వంటివి వాడి కొంత ఊరట కలిగించవచ్చు. దగ్గు పిల్లాడి నిద్రను, ప్రత్యేకించి రాత్రులందు పాడు చేస్తుంది. కనుక పిల్లాడిని పగటిపూట బాగా నిద్రించేలా చూడాలి. దగ్గు నివారించాలంటే, యూకలి ప్టస్‌ బామ్‌ సహజంగా వాడే ఔషధం. దీనిని ఆవిరిపట్టి పీల్చితే చాలా రిలీఫ్‌ వచ్చేస్తుంది. ఛాతీకి, ముక్కుకు, నిద్రించేముందు రాస్తే, శ్వాస బాగా ఆడి పిల్లాడు బాగా నిద్రిస్తాడు. 
ఇంట్లోకి ప్రసరించే వెలుతురు వల్ల ఒక గది విశాలం లేదా ఇరుకిరుగ్గా కనిపిస్తుంది. వెలుతురు పద్దెగా సోకని గదులు చిన్నవిగా... మరీ ఇరుగ్గా కనిపిస్తాయి. ఖరీదైన లైటింగ్‌ వ్యవస్థను ఏర్పాటు చేసు కున్నా... సూర్యచంద్రుల నుంచి వచ్చే వెలుగు ముందు ఇది దిగదుడుపే? ఇంట్లోకి ధారాళంగా వెలుతురు కావాలంటే పెద్దపెద్ద కిటికీలు పెట్టించుకోవడం ఒక మార్గం. ముఖ్యంగా ఉత్తరం వైపు ఎక్కువగా కిటికీలు ఉంటే మంచిది. తూర్పు, పశ్చిమ దిశల్లో మాదిరిగా ఉత్తరం నుంచి వెలుతురు పెద్దగా రాకపోవచ్చు.ఏ గది అయినా విశాలంగా కన్పించాలంటే ఇంట్లో ఏర్పాటు చేసిన ఫర్నిచర్‌పై దృష్టిపెట్టాలి. కంటికి ఆహ్లాదంగా కపిపించే లేత రంగుల ఫర్నిచర్‌ను ఎంపిక చేసుకోవడం ఉత్తమం. ముదురు రంగుల్ని వాడటం ఈ మధ్య ఫ్యాషన్‌ అయినప్పటికీ గదులు విశాలంగా కనిపించటానికివి ఉపయోగపడవు. 
భుజం నిర్మాణం చూసినట్లయితే చేతి పైఎముక (హ్యూమరస్‌) చివరి భాగం బాల్‌లా గుండ్రంగా (కార్టిలేజ్‌) ఉంటుంది. ఇది భుజపుటెముక (స్కాప్యూలా) చివరగా ఉండే ఒక సాకెట్‌లా ఉండే గ్లినాయిడ్‌లో అమరి ఉంటుంది. ఈ కప్‌ లాంటి అమరికతో చేయి కీలు అన్ని పక్కలకు సులువుగా కదులుతూ ఉంటుంది.ఈ నిర్మాణంలో భుజ పుటెముక (స్కాప్యూలా) స్థిరంగా ఉండి కండరాలు, టెండెన్స్‌ సహాయంతో చేయి కీలును గట్టిగా పట్టి ఉంచుతూ భుజం కదలికకు సహకరిస్తుంది.
ఈ మందులే కాకుండా రూటా, కాల్కేరియాకార్బ్‌, సల్ఫర్‌, కాలికార్బ్‌, కోలోసింత్‌, మాగ్‌ఫాస్‌, సింఫైటినం వంటి మందులను లక్షణ సముదాయంను పరిగణ లోకి తీసుకొని వైద్యం చేస్తే భుజం నొప్పి నుండి విముక్తి పొందవచ్చు.
గర్భిణుల్లో అనేక అపోహలు తలెత్తుతాయి. ముఖ్యంగా వాళ్లు చేసే పనుల విషయంలో. కొందరేమో ఎంత ఎక్కువ పని చేస్తే కాన్పు అంత సులువుగా అవుతుంది అని ఆలోచిస్తారు. మరి కొందరేమో దీనికి పూర్తి విరుద్ధం. తల్లి, బిడ్డ ఇద్దరి ఆహారం తినాలని ఎక్కువెక్కువ తింటుంటారు. మరి మంచం అసలు దిగరు. రెండు ధోరణులు సరికాదు. సమపాల్లలో వ్యాయామం చేయడం వల్ల తల్లి, బిడ్డ ఆరోగ్యంగా ఉంటారు. సాధారణంగా వ్యాయామం అనగానే అందం కోసం అనే అపోహలో ఉంటారు. ఒక బిడ్డకు తల్లి అయిన తరువాత ఇంకా పెద్దగా అందానికి ప్రాముఖ్యత ఇవ్వడం అనవసరం అనుకుంటారు. నిజానికి అందమే కాకుండా, వారి ఆరోగ్యం, జీవనశెైలి చురుకుగా మల్చడానికి వ్యాయామం తోడ్ప డుతుంది.గర్భిణిల్లో కాన్పుకు ముందు తరువాత సహజంగా జరిగే మార్పుల వల్ల చిన్న చిన్న సమస్యకు సమర్థవంతంగా ఎదురుకొనుటకు వ్యాయామం ఎలా తోడ్పడుతుందో మీ ముందుకు తెస్తుంది మా ఈ గమన్‌ ఫిజియో కేర్‌.
కాలేయానికి రెండు లోబ్స్‌ ఉంటాయి. ఒక్కో భాగంలోనూ మళ్ళీ నాల్గేసి విభాగాలుంటాయి. వీటిని ‘సెగ్మెంట్‌’ అంటారు. ఒక్కో సెగ్మెంట్‌ విడివిడిగా ఉండగల్గుతుంది. ఎలాగంటే ప్రతీదానికీ రక్తం లోపలికి వెళ్ళే రక్తనాళాలు, బయటకు రక్తాన్ని తీసుకొచ్చే రక్తనాళాలు వేరు వేరుగా ఉన్నాయి. అంటే ఒక విధంగా చెప్పాంటే ఒక అపార్ట్‌మెంట్‌లో ఎనిమిది ఫ్లాట్లు ఉన్నట్లు ఎనిమిది వేరువేరు సెగ్మంట్‌లో కాలేయముంటుంది. ఏ ఫ్లాట్‌కి ఆ ఫ్లాట్‌కి నీటి సరఫరా లోపలికి, మురుగు బయ టకు వెళ్ళే ఏర్పాటున్నట్లు కాలేయ ప్రతి సెగ్మంట్‌కి రక్త ప్రసరణ చేసే, తిరిగి వెనక్కి తెచ్చే నాళాలు న్నాయి. ఇలాంటి నిర్మాణం ఉండడం వల్లే కంతులు లాంటివి ఏమైనా వస్తే కాలేయంలో ఆ భాగాన్ని తొలగించగల్గుతున్నారు. అలాగే బతికున్నవాళ్ళు దగ్గర బంధువులకు కాలేయంలో కొంతభాగాన్ని దానం చేయగల్గుతున్నారు. 
ఎ, బి, సి, డి, ఇ వెైరస్‌ ఇన్‌ఫెక్షన్‌తో ‘హెపటైటిస్‌’ వ్యాధి కలుగవచ్చు. ఆల్కహాల్‌ ఎక్కువగా తీసు కోవడం వల్ల ‘సిర్రోసిస్‌’ రావచ్చు. అపరిశుభ్ర నీరు తాగడం, పరిశుభ్రతని పాటించకపోవడం, ఒకరు వాడిన సిరెంజ్‌లు, బ్లేడ్స్‌ మరోకరు వాడడం, రక్తమార్పిడి మొద లెైన వాటివల్ల ‘హెపటైటిస్‌’ కలుగ వచ్చు. వెైరస్‌ శరీరంలోకి ప్రవేశించిన 10 నుంచి 20 సంవత్సరాల్లో హెపటైటిస్‌ వ్యాధి కనిపించవచ్చు. హెపటైటిస్‌ బి, సి - ఆల్కహాల్‌లో సిర్రోసిస్‌ వచ్చి, హెపటోమా రావచ్చు. కాలేయంలోని కంతులు, క్యాన్సర్లను హెపటోమా అంటారు. మనదేశంలో బెైల్‌డక్ట్‌, గాల్‌బ్లాడర్‌ క్యాన్సర్లు కూడా సాధారణంగా వస్తుంటాయి. వీటిని ప్రథమ దశలో కనుక్కుంటే శస్తచ్రికిత్స ద్వారా తొలగించవచ్చు. కంజెనెైటల్‌ బలియరీ ఎట్రీసియాలాంటి వాటివల్ల కాలేయం దెబ్బతింటే మార్పిడే చికిత్స.
కెడావర్‌ లివర్‌లు దొరికితే మార్పిడికి లివింగ్‌ డోనార్స్‌ నుంచి తీసుకోవాల్సిన అవసరం ఉండదు. కెడావర్‌ డొనేషన్‌ అంటే బ్రెయిన్‌డెత్‌ అయినవాళ్ళని వాళ్ళ వాళ్ళ అనుమతితో వెంటిలేటర్స్‌ మీద ఉంచి అవయవాలు తీసుకొని కావలసిన వాళ్ళకు అమరుస్తారు. బ్రెయిన్‌డెత్‌ అయినవాళ్ళ నుంచి దానంగా రెండు కళ్ళు, రెండు మూత్రపిండాలు, ఊపిరితిత్తులు, గుండె, కాలేయం, పాంక్రియాజ్‌ల్లాంటి అవయవాల్ని దానంగా స్వీకరించ వచ్చు. బ్రెయిన్‌ డెత్‌ని న్యూరాలజిస్ట్‌ డిక్లేర్‌ చేయాలి. బతికున్నప్పుడు నలుగురికీ సహకరిస్తూ ఉండాలం టారు. చనిపోతూ ఎనిమిది మందికి జీవితమివ్వగలగడం గొప్ప విషయం కదా! అందుకని అందరం కెడావర్‌ డొనేషన్‌కు ముందుకు రావాలి. ఎవరికి ఎప్పుడు ఏ అవయవం ఫెయిలెై మార్పిడి అవసరమో చెప్పలేంగా? ఇవాళ మనం దాతలమనుకోవచ్చు... 
బేబీకార్న్‌లో క్యాలరీలు తక్కువ, ఫోలెట్, ‘బి’, ‘సి’ విటమిన్లు, పొటాషియమ్, పీచుపదార్థాలు సమృద్ధిగా లభిస్తాయి. కొవ్వులేని బలవర్ధకమైన ఆహారంగా బేబీకార్న్‌కు పేరుంది. దీంట్లో ఉండే విటమిన్ ‘సి’ వల్ల వ్యాధినిరోధక శక్తి పెరిగి బ్రాంకైటీస్, ఆస్తమా, శ్వాసకోశసమస్యలు తగ్గుముఖం పడతాయి. 
"ఇదేం
విడ్డూరమయ్యా? సుబ్బారావు నాకిచ్చిన ఫీజులో సగం నీకు చెల్లించాలా? ఏం తమాషాగా ఉందా?
ఎందుకివ్వాలి?'' కోపంగా అరిచాడు డాక్టర్ దైవాధీనం. "ఆ సుబ్బారావుగాడి కాలు
విరగ్గొట్టింది నేనే కాబట్టి'' కూల్‌గా చెప్పేడు అప్పారావు. 
"మీకు ఉన్న
మతి పోయినట్టుంది. పిసినారి నాంచారయ్యని తీసుకురమ్మంటే, ఈ బోషాణం
పట్టుకొచ్చారేంటి?'' గర్జించాడు యమధర్మరాజు. "ఈ బోషాణం లేకుండా అడుగు కదపనని
మొరాయించాడు ప్రభూ. అందుకే దీన్ని ముందు తీసుకొచ్చాం. దీని అనుసరిస్తూ వెనకే
వస్తున్నాడు వాడు'' చెప్పారు యమ భటులు. 
"సంవత్సరం క్రితం లక్ష రూపాయలు
దొంగలెత్తుకు పోయాయని కంప్లెయింట్ ఇచ్చి, ఆరు నెలలు తిరక్కుండానే లక్షన్నర
అంటావా?'' కోపంగా అరిచాడు యస్సై గోవిందం. "మరి ఈ ఆర్నెల్ల వడ్డీ ఎవరిస్తారండి?''
అడిగాడు వ్యాపారి కనకయ్య.
"కంపెనీ నీకు సెల్‌ఫోన్ ఎందుకిచ్చింది
- స్విచ్ఛాఫ్ చేసి పెట్టుకోడానికా?'' కయ్యిమన్నాడు బాస్ బంగారయ్య. "నేనెప్పుడూ
స్విచ్ఛాఫ్ చేయనండి'' బదులిచ్చాడు విఠల్. "పైనుండి అబద్ధాలొకటీ. నిన్న ఎన్నిసార్లు
నీకోసం ట్రై చేశాను. ఎప్పుడు చేసినా 'స్విచ్డ్ ఆఫ్ ... ప్లీజ్ కాల్ లేటర్' అని
వచ్చింది ...'' బుసకొట్టాడు బంగారయ్య. "అది నా మొబైల్ డయిల్ టోన్ సార్'' చెప్పేడు
విఠల్!! 
"చూడు, భర్త పోయినందుకు ఆమె ఎలా ఏడుస్తోందో పాపం.
అతడిపై ఎంతో ప్రేమ ఉంటే తప్ప అలా ఏడవలేరు ...'' సినిమా చూస్తూ, పక్కనే ఉన్న భార్య
చెవిలో గుసగుసలాడాడు చెంగాల్రావు. "మీరు పోతే, ఆవిడకంటే ఎక్కువే ఏడుస్తాను డబ్బులు
కూడా తీసుకోకుండా. పందెం ...'' కళ్లు తిప్పకుండా తెర కేసి చూస్తూ అంది అలివేలు.
'గంగిగోవు పాలు గరిటెడైనను చాలు.. కడివెడైన
నేమి ఖరము పాలు' అన్న వేమన పద్యం మనందరికీ గుర్తుంది. ఆ పద్యాన్నే తిరగేసి
'గరిటెడైన చాలు గాడిద పాలు' అని పాడుకోవాల్సి వస్తోందంటున్నారు గాడిద పాల కోసం
వెదికే తల్లిదండ్రులు.
గాడిదలు అంతరించి పోతున్న రాష్ట్రాల
జాబితాలో మనమెప్పుడో చేరిపోయాం. ఏ జిల్లాలో ఎన్ని గాడిదలు ఉన్నాయో 2007లో లెక్క
తీసింది పశుసంవర్ధక శాఖ. రాష్ట్రం మొత్తం మీద 49 వేలు ఉన్నట్లు తేలింది.
కోస్తాంధ్రలో 24 వేలు, రాయలసీమలో 15 వేలు, తెలంగాణలో 9 వేలు
ఉన్నాయివి.
పిల్లలకు గాడిద
పాలు తాపితే- ఉబ్బసం దరి చేరదని, పక్షవాతం రాదని, నరాల జబ్బులు రావన్నది పల్లెవాసుల
గట్టి నమ్మకం. వీటికి ఎటువంటి శాస్త్రీయత లేదు. అలాగని మంచిది కాదనీ ఏ శాస్త్రమూ
చెప్పలేదు. "దీని మీద వైద్యరంగంలో పెద్ద పరిశోధనలేవీ జరగలేదు. గాడిద పాలలోని
గుణాలకు తల్లి పాలలోని గుణాలకు కాస్త పోలిక ఉందని చెబుతారు. గాడిద పాలలో అత్యధిక
లాక్టోజ్ ఉంటుంది. తక్కువ ప్రొటీన్లు, తక్కువ కొవ్వులు ఉంటాయి. వీటిలోని అమినో
ఆసిడ్స్ రోగనిరోధక శక్తిని పెంచుతాయి..'' అంటున్నారు సోమాజిగూడలోని యశోద
హాస్పిటల్‌లో పనిచేస్తున్న సీనియర్ ఫిజీషియన్ డాక్టర్ శశికిరణ్. ఆయుర్వేదంలోనూ
గాడిద పాల ప్రస్తావన ఉంది. 
మన దగ్గర గాడిదపాలు ఎంత అపురూపమో..
విదేశాల్లోనూ అంతే. ప్రాచీన కాలంలో రాజులు, రాణులు చర్మసౌందర్యం కోసం గాడిద పాలను,
వాటితో తయారు చేసిన ఉత్పత్తులను బాగా వాడేవారు. ఇప్పుడు కూడా చాలా దేశాల్లో 'డాంకీ
కాస్మొటిక్స్' పేరుతో రకరకాల బ్రాండ్లు మార్కెట్లో దొరుకుతున్నాయి. ఇవి సాధారణ
సబ్బులు, ముఖానికి రాసుకునే క్రీముల కంటే ఖరీదైనవి. ఛీజ్ విషయానికొస్తే.. గాడిద
పాలతో చేసిన ఛీజ్ ప్రపంచంలోనే అత్యంత ఖరీదైన ఛీజ్.. అని ప్రకటించింది సెర్బియాకు
చెందిన ఒక సంస్థ. గాడిదల్లో అత్యంత శ్రేష్టమైన జాతి 'బాల్కన్'. ఈ జాతి గాడిద పాల
నుంచే ఛీజ్‌ను తయారు చేస్తారు. పాతిక లీటర్ల పాలు వాడితే కిలో ఛీజ్ తయారవుతుంది. ఈ
లెక్కన కిలో ఛీజ్ రూ.75 వేలు పలికినట్లు ఆ సంస్థ ప్రకటించింది. ముందస్తు ఆర్డరు
ఇచ్చిన వాళ్లకే బాల్కన్ డాంకీ ఛీజ్ అందుతుంది.
"దీని మీద వైద్యరంగంలో పెద్ద పరిశోధనలేవీ
జరగలేదు. గాడిద పాలలోని గుణాలకు తల్లి పాలలోని గుణాలకు కాస్త పోలిక ఉందని చెబుతారు.
గాడిద పాలలో అత్యధిక లాక్టోజ్ ఉంటుంది. తక్కువ ప్రొటీన్లు, తక్కువ కొవ్వులు ఉంటాయి.
వీటిలోని అమినో ఆసిడ్స్ రోగనిరోధక శక్తిని పెంచుతాయి..''
జీవవైవిధ్యంలో గాడిదలూ ముఖ్యమైనవే. ఒకప్పుడు పులులు, చిరుతలు గాడిదల్ని తిని
బతికేవి. ఇప్పుడవి దొరక్కపోవడంతో అవి ఊళ్ల మీద పడాల్సి వస్తోంది. గాడిద పాలలో మంచి
ఔషధ గుణాలు ఉండటమే కాదు. అవి చక్కటి రవాణా సాధనాలు కూడా. మన రాష్ట్రంలో పరిస్థితి
మరీ అన్యాయంగా ఉంది. గాడిదలు కనుమరుగయ్యే పరిస్థితి ఏర్పడింది. ఈ మధ్యన
హైదరాబాద్‌లో జరిగిన జీవవైవిధ్య సదస్సులో 'అగ్రికల్చర్ బయో డైవర్సిటీ' అనే అంశం
కింద గాడిదల గురించి చర్చ జరిగింది. ఇందులో ప్రస్తావించిన విషయాలను 'నేషనల్ బ్యూరో
ఆఫ్ యానిమల్ జెనెటిక్ రిసోర్సెస్'కు నివేదించాము. ఈ సంస్థ జంతువుల వీర్యాన్ని
భద్రపరుస్తుంది. గాడిదల వీర్యాన్ని కూడా దాస్తే, భవిష్యత్తులో వీటి ఉనికికి ప్రమాదం
వాటిల్లదని మేము ఆ సంస్థకు చెప్పాము. గాడిదలు, గుర్రాల ప్రాముఖ్యతను మరింత
వెలుగులోకి తీసుకురావాలని కోరుతూ తిరుపతిలోని 'వెటర్నరీ యూనివర్శిటీ'కి ఒక ఉత్తరం
రాయబోతున్నాము.
"ఆ పని మీదే పోతాండ. గాడిదలకు షెల్టర్లను కట్టిచ్చినాము. అవి ఎట్ల పనిచేస్తాండాయో
తెలుసుకునేదానికి పోతాండ. అంతలోనే మీరు కరెక్టుగా ఫోన్ జేస్తిరి..'' అంటున్న
దామోదర్‌రెడ్డి 'సొసైటీ ఫర్ రూరల్ ఎకో డెవలప్‌మెంట్' (ఎస్ఆర్ఇడి) అనే స్వచ్ఛంద
సంస్థకు ప్రాజెక్ట్ డైరెక్టర్. పల్లెల్లో తిరిగి తిరిగి గ్రామీణ మాండలికం బాగా
అబ్బినట్లుంది. రాష్ట్రంలో గాడిదల కోసం పనిచేస్తున్న సంస్థ ఇదొక్కటే. ఈ సంస్థ
పెట్టడానికి మునుపు ప్రముఖ సినీనటి అమల కర్నూలులో గాడిదలకు వైద్యచికిత్స
అందించేవారు. ఇప్పుడు ఆ బాధ్యతల్ని ఎస్ఆర్ఇడికి అప్పగించింది ఆమె. "గాడిదలు,
గుర్రాల కోసం పనిచేస్తున్నానని చెబితే.. నా బంధువులు, స్నేహితులు నవ్వుతాంటారు.
వాళ్లకే కాదు, గాడిదలంటే చానామందికి చిన్నచూపు'' అన్నాడాయన నవ్వుతూ. 
కావలసిన పదార్థాలు: మొలకలు (పెసలు, శనగలు,
బఠాణీ, పెబ్బర్లు, పల్లీలు మొదలైన వేవైనా) - 250 గ్రా., వెల్లుల్లి పేస్టు -1
స్పూను, నూనె - 1 టేబుల్ స్పూన్లు, ఉల్లిపాయ - 1, టమోటా - 1, గరం మసాలా, కారం - 1
టీ స్పూను చొప్పున, పసుపు - పావు టీ స్పూను, పనస గింజలు - 1 కప్పు, ఉప్పు - రుచికి
తగినంత, కొత్తిమీర తరుగు - అర కప్పు.
కావలసిన పదార్థాలు: మెంతి మొలకలు (మెంతుల్ని 14 గంటలపాటు నీటిలో నానబెట్టి,
పలచని గుడ్డలో కట్టి, గాలి తగిలే చోట ఉంచితే రెండ్రోజుల్లో మొలకలొస్తాయి) -
ముప్పావు కప్పు, నువ్వుల నూనె - 2 టేబుల్ స్పూన్లు, ఆవాలు - 1 టేబుల్ స్పూను, ఇంగువ
- చిటికెడు, పసుపు - 1 టీ స్పూను, బెల్లం - 50 గ్రా., చింతపండు - 50 గ్రా., కారం -
2 టేబుల్ స్పూన్లు, ఉప్పు - రుచికి సరిపడా, కరివేపాకు - 4 రెబ్బలు.
కావలసిన
పదార్థాలు: పెసర మొలకలు - 1 కప్పు, అన్నం - 2 కప్పులు, ఉల్లిపాయ - 1, టమోటా
గుజ్జు - అరకప్పు, పచ్చిమిర్చి - 4, అల్లం - అంగుళం ముక్క, వెల్లుల్లి - 4 రేకలు,
మసాలా పొడి - 1 టీ స్పూను, మిర్యాలపొడి - అర టీ స్పూను, మీల్మేకర్ (ఉప్పు వేసిన
నీటిలో ఉడికించి, వార్చినవి) - పావు కప్పు, షాజీరా - అర టీ స్పూను, దనియాల పొడి - 1
టీ స్పూను, కారం - అర టీస్పూను, పసుపు - చిటికెడు, నెయ్యి - 1 టేబుల్ స్పూను, ఉప్పు
- రుచికి తగినంత.
రోల్స్: కావలసిన
పదార్థాలు: 
టిక్కీ: కావలసిన
పదార్థాలు: 
ఫ్రెంచ్ ఫ్రైస్:
కావలసిన పదార్థాలు: 
చేమ రొట్టె: కావలసిన
పదార్థాలు: 
తీపి కుడుములు:
కావలసిన పదార్థాలు: 
